Schouppé Alfred (1812–1899), malarz, współzałożyciel Tow. Zachęty Sztuk Pięknych. Ur. 23 XII w Grabownicy pod Sanokiem, był synem Wincentego i Katarzyny ze Smarzewskich.

S. kształcił się w liceum w Przemyślu; tam zapewne rysunku uczył go Bekers, później – portrecista Jan Wincenty Kopff. Wraz z bratem Apolinarym wziął udział w powstaniu 1831 r. Ukończył Warszawską Szkołę Inżynierii i następnie służył w Korpusie Komunikacji Lądowych i Wodnych. W Warszawie uczył się malarstwa u pejzażysty Józefa Richtera. Ok. r. 1837 wyjechał do Rzymu jako stypendysta namiestnika Królestwa i tam studiował w Akademii św. Łukasza pod kierunkiem T. Minardiego. Po powrocie w r. 1840 przez parę lat zajmował się gospodarowaniem na roli w odziedziczonym po stryju majątku Moszna pod Nowym Miastem nad Pilicą. Ok. r. 1843 wyjechał ponownie do Włoch. W r. 1845 przebywał w Neapolu, skąd wysłał na Wystawę Publiczną w Warszawie pracę olejną – wykonaną na zamówienie namiestnika: Wypłata kontrybucji wojennej przez Persów Rosjanom (obraz przez krytykę warszawską uznany za «robotę nieśmiałą i gładzoną», o «układzie niewdzięcznym, bez ruchu i wyrazu») oraz pejzaże: Widok ruin w Taormino w Sycylii, Widok akweduktu w okolicach Rzymu i Widok ruin w Sycylii. Za pejzaż z Włoch został nagrodzony srebrnym medalem. Podróżował także po Szwajcarii, Francji i Niemczech (za granicą przebywał łącznie osiem lat).

W r. 1858 S. był – wraz z Wojciechem Gersonem i Marcinem Olszyńskim – inicjatorem Wystawy Krajowej Sztuk Pięknych w Warszawie, którą następnie zorganizował i administrował. W r. 1858 pokazał tam Krajobraz z Tatr (Widok z Góry Bystrej) i Madonnę. Zainicjowane przez tę samą grupę Stowarzyszenie Krajowe Sztuk Pięknych przekształciło się w r. 1860 w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). Do powstania tej instytucji przyczynił się w dużym stopniu S. – niezależny finansowo i ustosunkowany (należały do niego kontakty z władzami), wykazujący zmysł praktyczny i zdolności organizacyjne. Był następnie członkiem Komitetu TZSP w l. 1860–71, 1884 i kasjerem w l. 1860–5, 1882, 1883; członkiem rzeczywistym TZSP był do r. 1898. Wspomagał też własnymi funduszami wątłą kasę instytucji w początkowym okresie jej istnienia. W r. 1862 S. ufundował stypendium «dla utalentowanego i najbiedniejszego ucznia b. Szkoły Sztuk Pięknych». T.r. przebywał krótko w Londynie. Związany z grupą warszawskiej «cyganerii» malarskiej, należał do stałych gości pracowni W. Gersona, brał udział w krajoznawczo-malarskich «podróżach piechotnych» po Polsce. W r. 1860 – wraz z Gersonem, M. Olszyńskim i Julianem Ceglińskim – udał się do Krakowa, następnie na Podhale i w Tatry. W górach bywał wielokrotnie, był jednym z pierwszych malarzy Tatr.

W r. 1855 S. pokazał w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie krajobrazy – Widok Doliny Kościeliskiej i Widok góry Pysznej w Tatrach. W krakowskim TPSP wystawiał następnie w l. 1856, 1858–65, 1867–70, 1873, 1876, 1877, 1881. Były to często pejzaże górskie, jak również inne widoki, np. Zamek Tęczyński, Oliwa pod Gdańskiem, Widok jeziora Gopła i Mysiej Wieży. Od r. 1860 do 1871, a następnie w l. 1873–4, 1876–9, 1881, 1884–6, 1891–6 S. wystawiał swoje prace w warszawskim TZSP; były to często olejne widoki tatrzańskie (m.in. Staw Smereczyński w Tatrach, Skała Sowa w Tatrach, Dolina Pięciu Stawów i Góra Pyszna z doliny Kościeliskiej, Z doliny Strążyskiej w Tatrach, Czerwony Wierch, Morskie Oko w Tatrach), a także szkice rysunkowe. TZSP wielokrotnie nabywało obrazy S-go do rozlosowania wśród członków Towarzystwa. Malował również S. romantyczne pejzaże – o motywach włoskich i polskich – z ruinami zamków jak np.: Ruiny Rabsztyna, Zamek w Iłży, Widok ruin w Sycylii, Ruiny zamku Ogrodzieńca. W albumie jubileuszowym artystów polskich – darze dla J. I. Kraszewskiego w r. 1879 – znajdowało się olejne malowidło S-go: Tęczyńskie zwaliska. S. brał udział w wystawach lwowskich: w r. 1870 (pokazał widok mogiły Wandy pod Krakowem), 1873, 1879. W r. 1894 na lwowskiej wystawie sztuki polskiej były jego obrazy: Giewont i Góra Pyszna w Tatrach (obydwa z r. 1865) i Warszawa w nocy. Giewont wystawiony był także w r. 1891 w Radomiu. W zbiorach Feliksa Gebethnera pokazanych na warszawskiej wystawie w r. 1881 znajdowały się dwa pejzaże z Tatr oraz rysunki. Obrazy S-go wysłano w r. 1882 na wystawę kijowską.

W r. 1871 TZSP przystąpiło wraz z Arcybractwem Nieustającej Czci Najśw. Sakramentu i Opieki nad Biednymi Kościołami do pośrednictwa w zamawianiu obrazów i rzeźb religijnych. W ramach tej akcji S. malował obrazy do kościołów. Wcześniej, bo w r. 1861, powstały dwie jego prace przeznaczone dla kościoła mariawitek (Congregatio Mariae Vitae) w Częstochowie: Matka Boska Niepokalanie Poczęta i Św. Stanisław Biskup. Namalował również Chrystusa Pana ze św. Pawłem i Piotrem i Św. Józefa dla kościoła w Nowym Mieście nad Pilicą oraz Niepokalane Poczęcie MPanny do Konina. W prezbiterium kościoła św. Krzyża w Warszawie znajduje się 36 obrazów S-go o tematyce chrystologicznej, z wizerunkami Jezusa, Marii i Ewangelistów (malowanych ok. 1886). W r. 1863 ukazał się pierwszy zeszyt wydawnictwa S-go Krajobrazy polskie w litografiach podług rysunków historycznej lub legendarnej treści, z tekstem Władysława L. Anczyca (na kontynuację nie zezwolono).

W l. sześćdziesiątych rozwinął S. działalność ilustratorską w tygodnikach. Wg jego rysunków ukazywały się liczne krajobrazy i widoki architektoniczne głównie w „Kłosach” (m.in. Babia Góra od strony Zawoi, Góra Pelegrino pod Palermo, Jezioro Agnano pod Neapolem, Miasteczko Capri, Miasteczko Carrara koło Rzymu, Sorrento) i w „Tygodniku Ilustrowanym” (m.in. Bielany pod Krakowem, Źródło Czarnego Dunajca w Dolinie Kościeliskiej, Tyniec, Widok Elbląga, Widok Krakowa i kopca Krakusa, Widok Poznania, Widok Sandomierza). Niekiedy S. współpracował z Franciszkiem Kostrzewskim i Juliuszem Kossakiem, którzy na tle jego pejzażów dorysowywali postacie ludzkie. Malowane «z największym upodobaniem» krajobrazy górskie S-go cechowała charakterystyczna dla tej epoki maniera. Prace jego rytowali Jan Münchheimer, Edward Gorazdowski, Józef Holewiński, Ignacy Chełmicki, Józef Pokorny i in. Liczne obrazy S-go odbito techniką litograficzną. Współpracował z firmą litograficzną Adama Dzwonkowskiego i z zakładem Maksymiliana Fajansa, gdzie m.in. odbito w 100 tys. egzemplarzy obraz Najświętszej Marii Panny Niepokalanego Poczęcia (dochód ze sprzedaży przeznaczono na fundusz budowy kościoła Wszystkich Świętych w Warszawie). W r. 1880 S. został urzędnikiem Tow. Kredytowego miasta Warszawy. W r. 1888 zajmował tam stanowisko wicedyrektora. W marcu 1895 był jednym z pięciu malarzy uczczonych uroczystością jubileuszową w Salonie Artystycznym w Warszawie (S. obchodził wówczas pięćdziesięciolecie pracy twórczej). W r. 1897 przeszedł na emeryturę i zamieszkał początkowo w Krynicy, a następnie w Szczawnicy, w domu swego zięcia. S. zmarł w Szczawnicy 17 IV 1899.

Z małżeństwa z Celestyną (z którą w r. 1893 obchodził jubileusz 50-lecia związku małżeńskiego) S. miał córkę, zamężną za Józefem Znamierowskim, posłem do austriackiej Rady Państwa, i syna Józefa (ok. 1852–1869), studenta Wydz. Lekarskiego Szkoły Głównej w Warszawie.

Prace S-go były wielokrotnie wystawiane po jego śmierci, m.in. w r. 1912 na ekspozycji «Krajobraz Polski» w salonach ratusza warszawskiego, w r. 1918 na warszawskiej wystawie «150 lat malarstwa polskiego w szkicach», w r. 1919 na krakowskiej wystawie «Sto lat malarstwa polskiego», w r. 1922 na wystawie malarstwa polskiego XIX w. w Lublinie, w r. 1934 na ekspozycji TZSP «Polska i jej lud w malarstwie». W r. 1939 na wystawie pierwszego czterdziestolecia TZSP były prace olejne: Tatry – Pyszna (1885), Motyw z Doliny Kościeliskiej (1886) i rysunek Z Saskiej Kępy (1889). Obrazy i rysunki S-go pokazywano również na wystawach powojennych: «Sztuka warszawska od średniowiecza do poł. XX w.» w Muzeum Narodowym w r. 1962, «Widoki architektoniczne w malarstwie polskim 1780–1880», w r. 1964 tamże, «Ikonografia zabytków Kielecczyzny w malarstwie do r. 1944» w r. 1975 – w Kielcach, «W kręgu Brandta» w r. 1985 – w Radomiu.

Prace S-go znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, m.in. olejne obrazy: Kontrabanda w Tatrach (1870 – druga wersja nie datowana), Przeprawa trzody przez strumyk w dolinie Kościeliskiej (1886), Widok Tyńca, Strumień górski (Góra Pyszna w Tatrach – 1885), Morskie Oko i Góral na tle wodospadu (na palecie Lucjana Wrotnowskiego) oraz rysunki ołówkiem (niekiedy lawowane): Słupia pod górą Świętokrzyską, Szydłowiec, Pejzaż z Saskiej Kępy (1889), Dom cieśli i kołodziei w Gdańsku, Pejzaż z Suchedniowa, Dolina Kościeliska w Tatrach (1866), Widok Krakowa od strony Wisły (1860), Krajobraz górzysty – Karlsbad i litografie: Matka Boska Niepokalanego Poczęcia, Zamek w Tęczynie, Czorsztyn i Niedzica. W Muzeum Historycznym m. Warszawy: Widok Warszawy z Saskiej Kępy (olej, 1891); w B. Narod. – 23 rysunki ołówkiem. W Muzeum Narodowym w Krakowie: Łomnica (olej, 1887), oraz ok. 180 prac rysowanych ołówkiem, kredką, tuszem, sepią i akwarele; w Muzeum Historycznym Krakowa: Ruiny zamku w Ojcowie (akwarela); w Muzeum Okręgowym w Radomiu: Ogród klasztorny (olej, 1858), Oranżeria w Orońsku (rys. ołówkiem, 1850) i dwie litografie. W Galerii Lwowskiej znajduje się parę olejnych pejzaży tatrzańskich i kilka rysunków, w Ermitażu w Petersburgu – Pejzaż górski.

Portret S-go pędzla Karola Millera (przed r. 1885) w Muz. Narod. w W.; Podob. w drzeworycie – wg fot. w: „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1899 nr 16, „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 18, „Wędrowiec” 1899 nr 17; – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Enc. Org.; „Ruch” Kalendarz Encyklopedyczny na r. 1887, W. 1886; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler (Z. Batowski); Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol.; Bersohn M., Katalog zbioru rysunków, szkiców i akwarel artystów malarzy polskich, W. 1902; Husarski, Sto pięćdziesiąt lat malarstwa pol. Katalog; Katalog XII wystawy TPSP we Lwowie, Lw. 1879; Katalog VI wystawy TPSP we Lwowie, Lw. 1873; Katalog wystawy malarstwa polskiego XIX w., L. 1922; Katalog wystawy starożytności, dzieł sztuki i obrazów, Radom 1891; Katalog wystawy zbioru obrazów Feliksa Gebethnera, W. 1881; Katalog zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, 1924; toż za r. 1925; Klein F., Katalog wystawy Sto Lat Malarstwa Polskiego 1800–1900, Kr. 1929; Malarstwo pol. od XVI do XX w. Katalog; Modrzejewska B., Oborny A., Zbiory malarstwa polskiego. Katalog, Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach, W. 1971; Polska i jej lud w malarstwie. Wiek XIX i XX, Wyd. 2, W. 1934, TZSP; Rumin M., Ikonografia zabytków Kielecczyzny w malarstwie do 1944 r. Katalog wystawy, Kielce 1975; Sawicka S. M., Grafika polska. Przewodnik po wystawie retrospektywnej, W. 1938 Muzeum Narodowe w Warszawie; Skimborowicz H., Ku czci Bogarodzicy. Pamiątka pierwszej w Warszawie Wystawy Mariańskiej, W. 1905; Sto lat malarstwa polskiego (z prywatnych zbiorów warszawskich) w Pałacu Łazienkowskim w Warszawie, W. 1919; Sztuka warsz. Katalog; Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, katalog tymczasowy zbiorów, W. 1901, 1904; toż, Katalog zbiorów, W. 1938; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Wystawa pierwszego czterdziestolecia Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. 1861–1900, W. 1939; – Cicha D., Gabinet Józefa Ignacego Kraszewskiego, P. 1974; Dobrowolski T., Malarstwo polskie ostatnich dwustu lat, Wr. 1976; Kozakiewicz, Warsz. wystawy sztuk pięknych; Kozakiewicz–Ryszkiewicz, Warsz. „cyganeria”; Łoś W., Z pracowni naszych mistrzów, W. 1897 s. 43, 44–5; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce. 1760–1860, Kr. 1902; Pol. życie artyst. w l. 1895–1914; Ryszkiewicz A., Początki handlu obrazami w środowisku warszawskim, Wr. 1953; Tessaro-Kosimowa I., Historia litografii warszawskiej, W. 1973; Vetulani A., Wojciech Gerson, W. 1952 s. 29, 34; Vetulani A., Ryszkiewicz A., Materiały dotyczące życia i twórczości Wojciecha Gersona, Wr. 1951; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Smarzewski M., Pamiętniki 1809–1831, Wr. 1962; Spraw. Kom. Tow. Zachęty Sztuk Pięknych za r. 1872 s. 7, 16, 1873 s. 30, 1874 s. 31, 51–3, 57, 1875 s. 34, 1876 s. 21, 33, 1877 s. 34, 1878 s. 27, 1879 s. 11, 1880 s. 21, 1881 s. 13, 22, 1882 s. 17, 21, 1883 s. 77, 1884 s. 19, 1885 s. 7, 9, 10, 26, 1886 s. 26, 1887 s. 12, 26, 1888 s. 26, 1889 s. 28, 1890 s. 34, 1894 s. 47, 1895 s. 47, 1896 s. 35, 1898 s. 5; – „Bibl. Warsz.” 1869 t. 1 z. 1 s. 147 (W. Gerson); „Biesiada Liter.” 1893 nr 45 s. 295, 1895 nr 10 s. 155, nr 13 s. 200; „Czas” 1888 nr 193 s. 3; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1899 nr 16 s. 185 (portret); Kalendarz J. Czecha R. 69: 1900 s. 89–90; Kalendarz J. Ungra R. 55: 1900 s. XV; „Kłosy” 1872 nr 358 s. 330–1, nr 391 s. 423, 1874 nr 468 s. 392; „Kraj” 1899 nr 20 s. 44; „Kur. Codz.” 1869 nr 138, 139; „Kur. Warsz.” 1861 nr 22, 144, 261, 286, 1862 nr 123, 1863 nr 27, 1899 nr 107; „Lamus” 1911 s. 132 (M. Treter); „Roczn. Paraf. Św. Krzyża” (W.) 1989 s. 102, 107; „Tyg. Ilustr.” 1860 nr 18 s. 150, nr 37 s. 335, 1861 nr 96 s. 37, 1862 nr 152 s. 79, 1863 nr 176 s. 55, nr 209 s. 376, 1864 nr 245 s. 208, 1865 nr 320 s. 204, 1866 nr 355 s. 12, 1870 nr 125 s. 254, 1873 nr 296 s. 106, nr 301 s. 169, 1876 nr 52 s. 415, 1895 nr 5 s. 84, 1897 nr 23 s. 458, 1898 nr 30 s. 578 (W. Gerson), 1899 nr 18 s. 344 (fot.), 1900 nr 37 s. 735, 1909 nr 50 s. 1054 (H. Piątkowski); „Tyg. Pol.” 1899 nr 17 s. 344–5 (W. Gerson, fot.); „Wędrowiec” 1882 nr 48 s. 350, 1898 nr 30 s. 599, 1899 nr 17 s. 332 (fot.); „Ziemia” 1912 s. 146–7; – Arch. PAN: III–2 zesp. Z. Batowskiego, teka q-2, Koresp. W. E. Radzikowskiego, rkp.; B. PAN w Kr.: rkp. 2158 k. 182–183; B. Publ. m.st. Warszawy: sygn. IV 363 k. 197 (rkp. S-go, dat. 23 VII 1888), Mater. biograficzne do Kalendarza Encyklopedycznego „Ruch”, rkp.; IS PAN: Mater. Słown. Artystów Pol.

Elżbieta Szczawińska